Stratus (skrót St) to chmury najniższego piętra charakteryzujące się poziomymi warstwami o jednolitej podstawie, w przeciwieństwie do chmur konwekcyjnych lub cumuliform, które są tworzone przez wznoszącą się termikę. Dokładniej, termin stratus jest używany do opisania płaskich, zamglonych, pozbawionych cech charakterystycznych chmur na niskich wysokościach, różniących się kolorem od ciemnoszarego do prawie białego. Słowo stratus pochodzi od łacińskiego przedrostka strato-, co oznacza „warstwę”. Chmury Stratus mogą wytwarzać lekką mżawkę lub niewielką ilość śniegu. Chmury te są zasadniczo mgłą nadziemną, utworzoną albo przez podnoszenie się porannej mgły, albo przez zimne powietrze poruszające się na niskich wysokościach nad regionem. Niektórzy nazywają te chmury „wysoką mgłą” ze względu na ich formę przypominającą mgłę. Chociaż może spaść lekki deszcz, chmura ta nie wskazuje na duże opady meteorologiczne. Znajdują się na wysokości od 0-2000 m.
Warstwowe chmury najniższego piętra
Chmury Stratus tworzą się, gdy występują bardzo słabe prądy pionowe, unoszą warstwę powietrza nad ziemią i obniżają ciśnienie. Powoduje to wzrost wilgotności względnej z powodu adiabatycznego ochładzania. Dzieje się tak w środowiskach, w których atmosfera jest stabilna.
Chmury Stratus wyglądają jak szare lub białe warstwy chmur bez cech charakterystycznych. Mogą składać się z kropelek wody, kropelek przechłodzonej wody lub kryształków lodu, w zależności od temperatury otoczenia.
Podrzędne formy
Chmury Stratus nebulosus wyglądają jak pozbawiona cech charakterystycznych lub mglista zasłona lub warstwa chmur Stratus bez charakterystycznych cech lub struktury. Występują na niskich wysokościach i są typową oznaką stabilności atmosfery, która wskazuje na stale stabilną pogodę. Stratus nebulosus może wytwarzać lekki deszcz i mżawkę lub płatki śniegu. Z drugiej strony chmury Stratus fractus mają nieregularny kształt i tworzą się o wyraźnie rozdrobnionym lub postrzępionym wyglądzie. Pojawiają się głównie pod opadami dużych chmur deszczowych; są to chmury nimbostratus i cumulonimbus i są klasyfikowane jako chmury pannus. Stratus fractus może również tworzyć się przy zboczach gór, bez obecności chmur nimbostratusowych, a ich kolor może być od ciemnoszarego do prawie białego.
Stratus fractus nie dzieli się na odmiany, natomiast stratus nebulosus dzieli się na dwie. Odmiana Stratus opacus pojawia się jako mglisty lub mleczny pasmo gatunków nebulosus, ale jest wystarczająco nieprzezroczysty, aby zasłonić słońce. Stratus Translucidus to kolejna odmiana gatunku nebulosus. Chmury te są uważane za cieńsze niż odmiany nieprzezroczyste, ponieważ są one raczej półprzezroczyste, co pozwala na obserwację położenia słońca lub księżyca z powierzchni ziemi.
Rozpraszające się chmury Stratus po wschodzie słońca wraz ze wzrostem promieniowania słonecznego i prędkości wiatru
Chmury niskiego piętra efektownie wyglądają z większej wysokości
Chmury Stratus mają tylko jedną odmianę opartą na wzorach. Jest to odmiana Stratus undulatus. Z tej chmury można zaobserwować łagodne falowanie, związane tylko z gatunkami mglistymi. Chociaż rzadkie, to formowanie się chmur jest spowodowane zakłóceniami przy łagodnym uskoku wiatru. Chmury Stratus undulatus występują częściej w chmurach Stratus stratocumulomutatus, gdzie wiatr jest silniejszy wraz ze wzrostem wysokości.
Omawiane chmury niższego piętra ze znacznej wysokości
Niejednokrotnie pojawiają się efektowne zjawiska optyczne, jak na przykład Widmo Brockenu, a nawet biała tęcza
Widmo Brockenu, jest to zjawisko optyczne spotykane między innymi w górach, polegające na zaobserwowaniu własnego cienia na chmurze St znajdującej się poniżej obserwatora. Zdarza się, że cień obserwatora otoczony jest tęczową obwódką zwaną glorią. Czasem można je zaobserwować również z samolotu, tak jak w poniższym przypadku.
Czasem obserwujemy efektowne morza chmur pod warstwami inwersyjnymi
Chmury Stratus cumulogenitus powstają, gdy podstawa cumulusów rozszerza się, tworząc mglistą warstwę chmur warstwowych. Może to również wystąpić na chmurach nimbostratus (stratus nimbostratogenitus) oraz na chmurach cumulonimbus (stratus cumulonimbogenitus). Zerwane chmury warstwowe mogą również tworzyć się pod spodem chmur opadowych i są klasyfikowane jako chmury warstwowe. Chmury Stratus mogą również powstawać z mechanizmów formowania, które nie są typowe dla typu chmur, na przykład Stratus homogenitus, które są stratus utworzone przez działalność człowieka, Stratus caractagenitus, które powstają z rozprysku wodospadów, oraz Stratus silvagenitus, które są powstają w wyniku parowania lub ewapotranspiracji zachodzącej w lesie.
Rozpraszające się podinwersyjne chmury warstwowe (morze chmur) po wschodzie słońca w polu podwyższonego ciśnienia
Po wschodzie słońca i pod wpływem silniejszego wiatru dochodzi czasem do rozproszenia się chmur niskiego piętra, tak jak na poniższej fotografii.
Wysoka wilgotność powietrza sprzyja powstawaniu chmur nisko nad ziemią. Często strzępy chmur kondensują nad lasami jeszcze u wierzchołków drzew. Tego typu chmury to zgodnie z atlasem chmur WMO stratus fractus silvagenitus, co widać na poniższych fotografiach.
St fractus silvagenitus utrwalony w 2020 roku, w rejonie Krosna
St fractus silvagenitus ze znacznej wysokości w październiku 2020 koło Krosna
Stratus fractus silvagenitus z bliska na południu województwa podkarpackiego
Chmury Stratus stratocumulus pojawiają się, gdy nieprzezroczyste łaty stratocumulus łączą się, tworząc warstwę warstwową. Chmury Stratus nie wytwarzają dodatkowych chmur, ale dodatkowa cecha opadów pochodzi z łaciny, co oznacza „opady”. Chmury Stratus są zbyt niskie, aby wytworzyć virge lub większe opady deszczu, które wyparowują przed dotarciem do ziemi. Chociaż chmury z wyższych warstw mogą je wytworzyć, zasiewając chmury Stratus.
Chmura stratus może powstać z rozprzestrzenienia się stratocumulus pod wpływem inwersji. Co wskazuje na kontynuację długotrwałej pochmurnej pogody z mżawką przez kilka godzin, a następnie poprawę, gdy rozpada się na stratocumulus. Chmury warstw mogą utrzymywać się przez wiele dni w warunkach antycyklonowych. Szczególnie zgniłych wyżów. Często stratus tworzy się na słabym, ciepłym froncie, zamiast chmur nimbostratus. Często wspominamy w naszych prognozach pogody o niskich chmurach. Szczególnie w półroczu chłodnym.