Gwałtowne burze pojawiły się nad Polską. Niszczący wiatr, który miejscami przekraczał 100 km/h, występowały w wielu miejscach przerwy w dostawach prądu i wiatrołomy.
Groźna pogoda na początku miesiąca
Iście letnie burze pojawiły we wtorek, 4 października 2023 r. nad Polską. Gwałtowne zjawiska pochodzenia konwekcyjnego spowodowały duże szkody i zakończyły epizod z letnimi temperaturami. Przez nasz kraj przeszedł gwałtowny front chłodny, jaki pojawił się w osi mocno pogłębionej i zaostrzonej zatoki niżowej. Rozwój silnych burz napędzał dodatkowo prąd strumieniowy. Pojawiły się zarówno formacje liniowe o charakterze szkwałowych, jak i też pojedyncze superkomórki burzowe z silnymi mezocyklonami.
Szkody spowodowane przez silny wiatr w czasie październikowego incydentu burzowego na obszarze Polski i krajów przyległych. Źródło: Baza ESWD, mapa OpenStreetMap, licencja OBDL
Duże straty materialne po burzach. Tysiące osób było bez prądu
Na skutek występowania silnego wiatru, który okazał się szczególnie groźny w zasięgu komórek burzowych, pojawiły się wiatrołomy i liczne przerwy w dostawach energii elektrycznej. W naszej części Europy odnotowano przeszło 30 tysięcy wyładowań atmosferycznych. Intensywność zjawisk burzowych bardziej przypominała środek sezonu burzowego, niż początek jesieni kalendarzowej w naszych szerokościach geograficznych. Prognozy wskazują, że w kolejnych dniach dalej znajdziemy się pod wpływem cyrkulacji strefowej atmosfery, dlatego warunki pogodowe okażą się zmienne.
Wyładowania atmosferyczne w okresie od 3.10.2023 r. od 06 UTC do 4.10.2023 r. 06 UTC według systemu PERUN w Polsce
Wyładowania doziemne odnotowane przez detektory wyładowań atmosferycznych do 4 października, 06 UTC według detektorów IMGW
Wskazywaliśmy na początku rozpoczynającego tygodnia, że wtorkowe burze mogą wykazywać się bardzo dużą aktywnością elektryczną jak na początek jesieni kalendarzowej. Dane z detektorów wyładowań atmosferycznych wskazują, że najwięcej wyładowań padło na południowym – zachodzie i centrum naszego kraju. Szczególnie aktywne elektrycznie burze zaobserwowano w woj. dolnośląskim, jak i też południowej części woj. wielkopolskiego, intensywnie błyskało także w woj. łódzkim i mazowieckim. W drugiej połowie nocy burze dotarły na Podlasie, gdzie wyraźnie utraciły na intensywności. Iście letnie zjawiska pochodzenia konwekcyjnego okazały się najbardziej intensywne w pierwszej połowie nocy z wtorku na środę. Na obszarze Polski i krajów przyległych detektory Blitzortung odnotowały przeszło 30000 wyładowań atmosferycznych.
Wyładowania atmosferyczne odnotowane do 4 października, 9:10 czasu lokalnego w Polsce i na terenach przyległych według systemu detekcji Blitzortung
Gwałtowne burze i wichury. Na Śnieżce huraganowe porywy wiatru
Modele sygnalizowały, że na szczytach górskich prędkość wiatru przekroczy 100 km/h. Podobnie miało być na Bałtyku, gdzie pojawił się pierwszy tej jesieni poważny sztorm, zakłócając żeglugę. Najsilniej powiało na szczycie Karkonoszy, gdzie na Śnieżce zmierzono poryw 151 km/h. Na drugi miejscu znalazła się stacja położona na platformie wiertniczej, gdzie anemometr ultradźwiękowy odnotował aż 101 km/h. Ponadto pomiędzy stacjami telemetrycznymi i synoptycznymi porywy wiatru dochodziły do 90-100 km/h. Przeważnie wiało jednak do 60-85 km/h. Straż pożarna interweniowała ponad 2000 razy, usuwając skutki silnego załamania pogody i burz. Interwencje dotyczyły głównie wiatrołomów, zabezpieczenia uszkodzonych budynków i zerwanych linii energetycznych. Największe szkody wiatrowe odnotowano w woj. lubuskim i Wielkopolsce, ale także i miejscami w głębi naszego kraju. Według komunikatu PGE ze środy o godz. 10:00, w spółce bez zasilania pozostawało około 24,7 tys. odbiorców, ale z każdą kolejną godziną przywracano zasilanie w kolejnych miejscach.
⚠️Do godziny 10:00 strażacy interweniowali 2️⃣2️⃣7️⃣4️⃣ razy w związku z #burze, w tym 1085 razy we wtorek 3 października.
✅Najwięcej zdarzeń odnotowano w woj.:
▶️ mazowieckie 4️⃣6️⃣3️⃣
▶️ wielkopolskie 4️⃣4️⃣6️⃣
▶️ dolnośląskie 3️⃣9️⃣7️⃣
▶️ łódzkie 2️⃣6️⃣6️⃣
▶️ lubuskie 2️⃣0️⃣8️⃣#wiatr ⛈👨🏻🚒🚒 pic.twitter.com/KTyajJVoIt— Państwowa Straż Pożarna (@KGPSP) October 4, 2023
Porywy wiatru maksymalne w okresie od 3.10.2023 r. do 4.10.2023 r., które zostały odnotowane na stacjach synoptycznych IMGW do 8 UTC
Porywy wiatru zmierzone w minionych 24 godzinach na stacjach synoptycznych IMGW w Polsce. Miejscami w zasięgu konwekcji i pojedynczych burz, które się pojawiały, prędkość wiatru w porywach mogła okazać się wyższa, niż wynika to z danych opublikowanych w depeszach ze stacji synoptycznych
Gwałtowne burze i wichury w Polsce
W kolejnych dniach utrzymywać ma się w dalszym ciągu duża różnica ciśnienia pomiędzy niżami znajdującymi się nad północną częścią europejskiego obszaru synoptycznego a rozległym polem wyżowym na południu i częściowo zachodzie Europy. Z tego powodu nie zabraknie epizodów z silnym wiatrem, które szczególnie odczuwalne mają być w pasie dzielnic północnych oraz w rejonach górskich i podgórskich. Niże wchodzące w skład cyrkulacji strefowej przesuwać mają się w kierunku państw bałtyckich i Federacji Rosyjskiej. Porywy wiatru sięgać będą do 50-85 km/h. Dodatkowo niewykluczone są jesienne burze, które okażą się mniej intensywne niż 3 października 2023 r. Wzdłuż gmin nadmorskich oraz nad Morzem Bałtyckim niewykluczone porywy do 90 km/h. Szczególnie groźne prognozy są na weekend, gdy to wodami wyżej wymienionego słonego akwenu, pojawi się pogłębiający niż o imieniu Patrick. Jest szansa na silną wichurę głównie na północy, ale także i w głębi kraju oraz na wschodzie możliwe porywy wiatru o sile wichury.
Zobacz też: Cyklon Patryk wpłynie na pogodę w Polsce
Letnie temperatury w październiku na obszarze Polski oznaką postępujących zmian klimatycznych
Warto jeszcze nadmienić, że przed wystąpieniem gwałtownych burz, pojawiły się iście letnie wartości na termometrach w Polsce. Po blisko 60 latach ustanowiony został nowy rekord temperatury powietrza. W historii pomiarów meteorologicznych na terenie naszego kraju nigdy nie było tak ciepło w październiku. O możliwości przekroczenia 29°C informowaliśmy ze stosownym wyprzedzeniem, wskazując, że zagrożony może być krajowy rekord temperatury z 4 października 1966 r., który ustanowiony został w Trzebiechowie (woj. lubuskie) i wynosił 28.9°C.
Kluczowym czynnikiem, który przyczynił się do wystąpienia bardzo wysokiej temperatury powietrza był fakt, że napływało do nas bardzo ciepłe powietrze z południowego – zachodu. Istotny wzrost temperatury potęgował również efekt fenowy, który wyraźnie sygnalizowały modele numeryczne. Nowy rekord temperatury dla października w XXI wieku padł w Legnicy. Termometr umieszczony w klatce meteorologicznej na wysokości 2 m odnotował 29.3°C o godzinie 12:50 czasu lokalnego.
W wielu regionach temperatura wyniosła od 22°C do 29°C. Najwyższe wartości zmierzono w woj. dolnośląskim, gdzie ważną rolę oprócz napływu bardzo ciepłych mas powietrza, odegrał efekt fenowy i rozpogodzenia utrzymujące się dłuższy czas przed nacierającym od zachodu chłodnym frontem atmosferycznym.
Trajektoria wsteczna mas powietrza, 3 października 2023, 12 UTC dla Warszawy
Globalne ocieplenie postępuje coraz szybciej
To kolejny istotny rekord, który udowadnia nam, że globalne ocieplenie postępuje. Po rekordowo ciepłym wrześniu, który przyniósł nie tylko w Polsce duże odchylenie od średniej klimatologicznej, początek października ustanowił nowy rekord temperatury dla 10 miesiąca roku po blisko 60 latach. Padło także wiele rekordów dla punktów pomiarowych IMGW w zachodniej i centralnej oraz północnej części naszego kraju.
Rekordowo ciepły wrzesień nie tylko w Polsce
Powietrze, które przyniosło prawie październikowy upał, dotarło do nas z południowego – zachodu. Obszarem źródłowym okazały się tereny Azorów i Półwyspu Iberyjskiego i Atlantyku. Dobrze to widać na obrazie powyżej, jaki obrazuje trajektorie wsteczną mas powietrza dla wysokości izobarycznych 950 hPa, 850 hPa i 700 hPa. We wtorek temperatura była wyższa o nawet 8-10°C od normy wieloletniej dla tego konkretnego dnia.
Temperatura maksymalna, 3 października 2023, 08:00-20:00 czasu lokalnego w Polsce według danych ze stacji synoptycznych IMGW-PIB
Nowy rekord temperatury po blisko 60 latach w Polsce
Zatem nowy październikowy rekord ciepła wynosi 29.3°C i został ustanowiony w Legnicy. Musieliśmy czekać na to blisko 60 lat, aby temperatura okazała się wyższa o 0.4°C od ówczesnego rekordu z 1966 roku. Gdyby nie fakt, że od zachodu wzrastało zachmurzenie, to byłaby szansa, że mielibyśmy pierwszy raz w historii pomiarów październikowy upał z temperatura osiągającą i przekraczającą 30°C. Wiele wskazuje, że był to najcieplejszy dzień października w tym roku. W kolejnych latach przekonamy się, czy w obliczu postępujących zmian klimatycznych upału w październiku doczekamy się. Są na szanse na pierwszy upał przy potencjalnych przyszłych napływach bardzo ciepłych mas powietrza z południa i południowego – zachodu w kolejnych latach na początku jesieni kalendarzowej.
Po przejściu frontu chłodnego ochłodziło się o przeszło 10 stopni i przeżyliśmy szok termiczny. Wartości stały się bardziej, ale w dalszym ciągu powyżej normy wieloletniej o średnio 2-3°C od normy z lat 1991-2020 r.
Temperatura maksymalna, 4 października w godzinach od 8:00-20:00 czasu lokalnego w Polsce
Fanipogody.pl