Wir polarny podzieli się na dwa mniejsze wiry. Już w grudniu ubiegłego roku informowaliśmy Was, że rozwija się ocieplenie stratosferyczne. Z tego też powodu pojawią się silne fale mrozów oraz okresami śnieżyce na półkuli północnej.
Zmiany wzorca pogodowego postępują
Ocieplenie stratosferyczne już się rozpoczęło i oczekuje się, że odegra swoją rolę w zmianie wzorca pogodowego na dużą skalę w pierwszej połowie stycznia. Wraz z opadami śniegu nad Stanami Zjednoczonymi i okresami zimnego powietrza nad Europą, drugi zimowy miesiąc w końcu zapewnia odpowiednią pogodę.
Po raz pierwszy omówiliśmy główny styczniowy układ pogodowy dokładnie miesiąc temu. Wówczas nowe wskaźniki dalekiego zasięgu wykazały przesunięcie anomalii ciśnienia w styczniu. Głównym winowajcą był wówczas El Niño, ponieważ ocieplenie stratosfery nie zostało jeszcze odpowiednio rozwiązane.
Jak jednak widać, zarówno El Niño, jak i ocieplenie stratosferyczne połączą siły, pomagając stworzyć bardzo dynamiczne wzorce pogodowe w całym styczniu, z oznakami zimowej pogody rozciągającej się do lutego z niewielką przerwą między miesiącami.
Prognoza średniej anomalii temperatury na kolejne tygodnie w oparciu o model ECMWF EPS dla Polski
Wyliczana średnia anomalia temperatury na kolejne tygodnie według modelu ECMWF EPS dla Polski, uwzględniając okres bazowy 1991-2020 r.
Zimowa pogoda związana z wirem polarnym
Ocieplenie stratosferyczne zasadniczo oznacza silny wzrost temperatury i ciśnienia w stratosferze. Powoduje to poważne zakłócenia wokół wiru polarnego, a w rezultacie tworzy zakłócenie, które może łączyć się w dół, wpływając na wzór ciśnienia na niższych poziomach atmosfery.
Poniżej można zobaczyć najnowszy stan stratosfery na poziomie 10 milimetrów (30 km/18,5 mili). Układ niskiego ciśnienia to wir polarny. Widać silny układ wysokiego ciśnienia, który wypycha go z bieguna, a znaczna anomalia ocieplenia stratosfery pomaga dodatkowo osłabić wir polarny.
Co więcej na wykresach widać gwałtowne zmniejszenie prędkości wiatru wiru polarnego i jednocześnie szybki wzrost temperatury. Ujawnia to silny, trwający proces zakłóceń w wirze polarnym.
Podział wiru polarnego na dwa mniejsze wiry, 5 stycznia 2024 r. 06 UTC według modelu GFS
Wir polarny podzieli się na dwa mniejsze wiry w kolejnych dniach
Na początku stycznia normalne warunki to silne wiatry wiru polarnego i bardzo niskie temperatury. Monitorując te dwa parametry, możemy zobaczyć, jak zaczynają się zakłócenia i jaka jest prognoza. Pomaga nam to szybko wskazać zmiany w stratosferze i czy istnieje jakikolwiek potencjał oddziaływania na powierzchnię.
Na kolejnym obrazie, z modeli pogodowych, znajduje się anomalia ciśnienia na tym samym poziomie 10 mb. Widać, że większość środkowej stratosfery znajduje się pod znacznie wyższym ciśnieniem niż normalnie. Jest to nadal na większej wysokości, ale te anomalie mogą czasami szybko łączyć się z niższymi poziomami i wzorcami pogodowymi, wpływając na pogodę na półkuli północnej.
Temperatura na wysokości 10 hPa z widocznym umacniającym się ociepleniem stratosferycznym w obrębie wiru polarnego
Silne ocieplenie w stratosferze rozwija się
W obserwowanym przypadku może się zdarzyć, że anomalia temperatury obecna w stratosferze faktycznie pomoże wzmocnić i przedłużyć zakłócony zimowy wzorzec pogodowy, który jest już obecny na niższych poziomach.
Ta anomalia ciśnienia jest dokładnie tym, czego spodziewalibyśmy się po ociepleniu stratosfery. Nie jest ona tworzona w całości przez zjawiska stratosferyczne, ale może zostać wzmocniona dzięki ogólnym zaburzeniom na półkuli północnej.
Taka anomalia blokująca jest jak meteoroid uderzający w ziemię, ale w tym przypadku nie rozprasza gleby, ale zimne powietrze. To zwykle towarzyszy anomaliom niskiego ciśnienia, takim jak te duże nad Stanami Zjednoczonymi i Eurazją.
Mówiąc o zimnym powietrzu, możemy zobaczyć silną falę zimna w prognozie około połowy miesiąca, rozprzestrzeniającą się z północno-zachodnich Stanów Zjednoczonych w kierunku środkowych stanów i na wschód. Jest to pierwszy poważny skutek ogólnego przesunięcia i ponownego wyrównania wzorców ciśnienia.
Patrząc na Europę, można również zauważyć wpływ silnego wyżu blokującego nad Grenlandią, tworząc anomalię chłodniejszego powietrza nad większą częścią kontynentu.Dzięki bardziej północnemu i wschodniemu przepływowi.
Silne ocieplenie stratosferyczne zaczęło się rozwijać już pod koniec 2023 r. Temperatura zwłaszcza na Biegunie Północnym jest o ponad 50°C od średniej klimatologicznej. Z uwagi na rozwój niezwykle silnego ocieplenia stratosferycznego wir polarny podzieli się w kolejnych dniach na dwa mniejsze wiry.
Prognoza anomalii temperatury na 5 stycznia 2024 r. na wysokości wiru polarnego
Duża zmiana w prognozach kondycji wiru polarnego
Dwa wiry polarne będziemy w kolejnych dniach obserwować na mapach górnych. Jeden wir polarny, który utworzy się w obszarze, gdzie nie będzie obecne ocieplenie stratosferyczne okaże się silniejszy od drugiego, w którym obecny będzie odwrotny kierunek cyrkulacji. Zazwyczaj w okresie od 1-4 tygodni od rozwoju ocieplenia stratosferycznego, obserwuje się intensywny spływ mroźnych mas powietrza z wysokich szerokości geograficznych na półkuli północnej. W pierwszych dniach nowego roku notowane są w wielu regionach Europy Północnej bardzo silne spadki temperatury. Na obszarze Półwyspu Fennoskandzkiego i Federacji Rosyjskiej temperatura spada nawet poniżej -40°C.
Prognoza prędkości i położenia meandrujących prądów strumieniowych i wiru troposferycznego na 9 stycznia 2024 r. 15 UTC według modelu GFS
Wir polarny w troposferze ma swój odpowiednik w troposferze i jest sprzężony on z prądem strumieniowym. Nad Europą słabnie wyraźnie prąd strumieniowy i w kolejnych dniach główna jego oś zostanie przesunięta jeszcze bardzie na południe, co pozwoli na adwekcje mroźnych mas powietrza pochodzenia arktycznego na przeważający obszar Polski. Przechodzimy również w związku ze zmianami w stratosferze i troposferze do ujemnej fazy NAO.
Prognoza indeksu NAO na kolejne tygodnie według modelu GEFS
Prąd strumieniowy słabnie, w kolejnych dniach odsunie się z południowej części Polski i osłabnie
W kolejnych dniach obserwować mamy wyraźne słabnięcie prądu strumieniowego i przesunięcie jego głównej osi za południową granicę państwową Polski. Całodobowy mróz utrzyma się przez kilka dni z rzędu w całej Polsce i zapanuje zima termiczna. Blokada wyżowa znajdująca się nad Europą Zachodnią i Północną sprzyjać ma w kolejnych dniach silnym spadkom temperatury oraz powstrzyma pochód atlantyckich cyklonów z zachodu na wschód. Okresami pojawi się więcej opadów śniegu w pasie południowym i wschodnim, gdzie miejscami mogą mieć również charakter marznący.
Polecamy: Ogromna śnieżyca w styczniu. Spadnie 50-60 cm śniegu
Prognozy numeryczne zakładają, że wir polarny w kolejnych dniach podzieli się na dwa mniejsze wiry. Jednak wbrew wcześniejszym jego prognozom nie dojdzie do jego całkowitego załamania i zaniku. Niewykluczone, że w drugiej części miesiąca wir polarny zacznie się umacniać, co w konsekwencji może doprowadzić do zmiany wzorca pogodowego w ostatnich tygodniach stycznia 2024 r. Niewykluczone, że w tym okresie zdarzą się dynamiczne mas powietrza, dodatkowo wystąpi silny wiatr i burze, częste opady z uwagi na odbudowę cyrkulacji strefowej. Umocnienie wiru polarnego nie oznacza, że nie będzie miał on wpływu na przebieg pogody do końca kalendarzowej zimy, a nawet pierwszych tygodni wiosny, gdy może dojść do jego całkowitego rozbicia. Okresy cieplejsze mogą przeplatać się z chłodniejszym, lecz najniższe temperatury w pierwszym miesiącu nowego roku powinny przypaść na pierwszą połowę stycznia w Polsce. Prognozy stale monitorujemy i wkrótce podamy kolejne informacje.
Prognoza wstępna odbudowy wiru polarnego i prędkości wiatru w wirze, 19 stycznia 2024 r. 18 UTC według modelu GFS
Fanipogody.pl